Pojęcie, przyczyny i objawy współuzależnienia
O ile alkoholizm uznano oficjalnie jako chorobę już w latach 1950-1960, to wzrost zainteresowania współuzależnieniem nastąpił dopiero w ostatnich 10-15 latach. Osoby uzależnione od alkoholu dużo łatwiej można zidentyfikować. Alkoholizm rozpoznaje się po widocznych i bardzo konkretnych objawach. Niekontrolowane spożywanie alkoholu manifestuje się zmienionym stanem świadomości, zaburzeniem myślenia i zachowania, somatycznymi objawami ze strony układu wegetatywnego a niekiedy nawet powikłaniami psychiatrycznymi. Na temat choroby alkoholowej napisano wiele książek i artykułów, przeprowadzono liczne badania, opracowano różnorodne metody leczenia oraz programy profilaktyczne. Inaczej jest ze współuzależnieniem, które rozwija się „po cichu” i trochę jakby „w cieniu” alkoholizmu. Brak jasnych i precyzyjnych kryteriów diagnostycznych utrudnia identyfikowanie zaburzenia. Niezależnie od tego czynione są próby szczegółowego opisania jego objawów. W ostatnim czasie pojawiły się także testy i kwestionariusze, dzięki którym można łatwiej rozpoznać występowanie współuzależnienia. Do dzisiaj jednak nie określa się współuzależnienia w kategoriach choroby. Istnieją różne opinie na ten temat. Niektórzy specjaliści twierdzą, że współuzależnienie, podobnie jak alkoholizm, to choroba chroniczna i postępująca. Inni z kolei przeczą temu, uważając, że jest to normalna reakcja na długotrwały stres, którego źródłem jest osoba uzależniona. Czytając najnowsze publikacje na temat współuzależnienia, osobiście skłaniam się do twierdzenia, iż współuzależnienie jest chorobą, którą należy leczyć najlepiej równolegle z uzależnieniem.
Aby lepiej zrozumieć zjawisko współuzależnienia, wrócę do tego, co zostało wcześniej powiedziane na temat teorii systemów. Człowiek żyje i porusza się w różnych systemach społecznych. Są to: rodzina, grupa przyjacielska, zespół pracowników w zakładzie pracy. Istota systemu polega na tym, że wszystkie jego elementy są wzajemnie powiązane rozmaitymi zależnościami i że zmiana w jednym elemencie powoduje zmianę w całym systemie. Dzięki temu system utrzymuje równowagę funkcjonalną- homeostazę. System może funkcjonować dla rozwoju i szczęścia członków rodziny, ale może także oddziaływać destrukcyjnie. Niekiedy dzieje się tak, że podstawowym celem systemu jest jego przetrwanie. Jeżeli więc w jakimś systemie znajduje się osoba uzależniona od alkoholu, to znaczy, że chory jest cały system. Wiadomo przecież, że uzależnienie od alkoholu niszczy nie tylko samego alkoholika, ale wpływa niszcząco na osoby znajdujące się w jego najbliższym otoczeniu; dotyczy to głównie rodziny, grona przyjaciół, a także środowiska pracy lub szkoły. Mówi się o współuzależnieniu jako o chorobie rodzinnej. Osoby ze środowiska alkoholika często przejmują jego sposób myślenia, zachowania, stan emocjonalny itp. Współuzależnienie polega na nadmiernym koncentrowaniu uwagi najbliższego otoczenia na problemach osoby uzależnionej.(„Problemy Alkoholizmu” 10/1988, s.11)
Wydaje się, że właśnie podejście systemowe do rodziny, pozwala lepiej wyjaśnić występujące w jej obrębie zjawiska i problemy. We wszelkich bowiem dysfunkcjonalnych systemach rodzinnych mamy do czynienia z chorobą współuzależnienia. Bardzo często może być tak, że jeśli objawy współuzależnienia nie są zbytnio nasilone lub nie sprawiają dużego cierpienia, to osoby z rodzin dysfunkcjonalnych nie zdają sobie z niej w ogóle sprawy. Istnieje wówczas duże prawdopodobieństwo, że dzieci z takich rodzin przeniosą w swoje dorosłe życie wyuczone wzorce zachowań i relacji, sposoby komunikowania się i przyjmowane postawy. Nie mając dostatecznego wglądu we własne problemy, robią to zazwyczaj nieświadomie, powielając znane im schematy.
B. Woronowicz traktuje współuzależnienie jako: „pewną formę przystosowania się do nieprawidłowego układu relacji międzyludzkich, która umożliwia zachowanie dotychczasowego układu, a jednocześnie odbiera szansę na jego zmianę. Cechą charakteryzującą osoby współuzależnione jest przekonanie o swojej zdolności do wywierania znaczącego wpływu na drugiego człowieka, pomimo powtarzających się niepowodzeń i cierpień z tym związanych.”(B.Woronowicz 1995, s.58)
B. Woronowicz wymienia następujące zachowania wynikające ze współuzależnienia:
poddanie się rytmowi picia alkoholika,
przejmowanie za niego odpowiedzialności,
obsesyjne kontrolowanie go,
pomaganie i nadmierne opiekowanie się nim (w tym niedopuszczanie do tego, aby ponosił on pełne konsekwencje swojego picia i swoich zachowań),
wysoka tolerancja na różnego rodzaju patologiczne zachowania alkoholika z jednoczesnym występowaniem poczucia winy i poczucia małej wartości oraz zaniedbywaniem samego siebie. (B.Woronowicz 1995, s.59)
Osoby współuzależnione przejawiają skłonność do wyręczania alkoholika i robienia za niego różnych rzeczy, które on sam powinien zrobić. Wśród terapeutów leczenia uzależnień powszechnie panuje przekonanie, że usuwanie problemów, chronienie alkoholika przed ponoszeniem konsekwencji swoich własnych, nieodpowiedzialnych zachowań (np. nieobecności w pracy, zaciąganie długów i inne skutki picia) są zachowaniami umożliwiającymi i wspomagającymi chorobę alkoholową. Ratowanie i wybawianie alkoholika od wszelkich kłopotów spowodowanych jego nadmiernym piciem tylko pogarsza sytuację. Nie pozwala mu bowiem dostrzec skutków swojego zachowania, przez co nie zmienia on swego postępowania. Uważa się, że osoby współuzależnione są najczęściej nieświadomymi pomocnikami w piciu, przyczyniając się do odwlekania decyzji o jego zaprzestaniu i zwróceniu się o pomoc.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.