Postrzeganie swoich zadań i obowiązków wynikających z funkcjonowania w rodzinie przez dorosłe dzieci alkoholików
Badając relacje interpersonalne w rodzinach z problemem alkoholowym chciałem dowiedzieć się, jak wyglądał podział obowiązków domowych, kto głównie utrzymywał rodzinę finansowo oraz jaki był ogólny stosunek badanych do wykonywanych przez siebie prac domowych. Zadałem badanym 8 pytań, które oznaczone są w kwestionariuszu wywiadu nastepującymi numerami: 3, 4, 110, 111, 112, 113, 114 oraz 115. Pytania te nie były opatrzone identyczną kafeterią. Stąd część uzyskanych odpowiedzi przedstawiam w tabeli, a pozostałe w formie graficznej na wykresach.
Tabela 8.1. Stosunek dorosłych dzieci alkoholików do obowiązków domowych.
| Pytanie | Odpowiedzi | Ilość wskazań |
| Czy włączałeś/aś się w wykonywanie prac domowych? | - raczej zawsze .................................................
- czasami............................................................ - dość rzadko..................................................... - dość często...................................................... - raczej nigdy...................................................... | 5
5 3 2 2 |
| Czy chętnie pomagałeś/aś w domu rodzicom ? | - dość często......................................................
- czasami............................................................ - dość rzadko..................................................... - raczej zawsze................................................... - raczej nigdy...................................................... | 5
5 3 2 2 |
| Czy zakres prac, który wykonywałeś/aś w domu | -był sprawą Twojego wyboru ?...........................
-był z góry Tobie narzucony ?............................. -był uzgadniany wspólnie z innymi?.................... | 8
5 4 |
| Czy czynności, które wykonywałeś/aś w domu..... | -niekiedy się zmieniały, ale były raczej stałe ?......
-zawsze były stałe ?............................................ -często się zmieniały w zależności od potrzeby ? | 8
5 4 |
| Czy obowiązki domowe w Twoim odczuciu... | -były niesprawiedliwie rozłożone na wszystkich ?
-były źródłem ciągłych konfliktów ?.................... -były sprawiedliwie podzielone na wszystkich ?.. | 12
6 2 |
Z powyższej tabeli wynika, że dla większości badanych przeze mnie dorosłych dzieci alkoholików podejmowanie obowiązków i prac domowych nie stanowiło problemu. Badani dość chętnie bowiem pomagali w domu swoim rodzicom i na ogół sami określali sobie zakres wykonywanych przez siebie prac. Z bardziej szczegółowej analizy wynika, że dużo częściej a także chętniej pomagały w domu dziewczynki. Chłopcy natomiast byli pod tym względem dużo mniej aktywni. Wśród 12 wskazanych dzieci znalazło się zaledwie 3 chłopców i byli to najstarsi bracia. Wykonywane czynności niekiedy się zmieniały, ale były raczej stałe. Z drugiej jednak strony interesujące jest to, że około 2/3 badanych uważa, iż obowiązki domowe były niesprawiedliwie rozłożone na wszystkich członków rodziny. Około 1/3 badanych uważa również, że obowiązki domowe były źródłem ciągłych konfliktów w rodzinie.
Na kolejnych dwóch wykresach prezentuję odpowiedzi na pytania dotyczące materialnego utrzymywania rodziny oraz wykonywania obowiązków i prac domowych. W kwestionariuszu wywiadu pytania te oznaczone są numerami 4 i 5. Badani mieli za zadanie umieścić na kolejnych miejscach od pierwszego poczynając wszystkie osoby z rodziny. Wykresy przedstawiają ilość wskazań tylko z pierwszych dwóch miejsc.
Z obu wykresów wynika, że o ile ciężar finansowego utrzymywania rodziny spoczywał prawie w równym stopniu na matkach, jak i na ojcach, to już obowiązki i prace domowe należały głównie do matek i dzieci. Na wykresie ukazującym finansowe utrzymywanie rodziny na pierwszy miejscu łącznie wszyscy ojcowie uzyskali o dwa wskazania więcej od matek. Z kolei na drugim miejscu ogółem matki uzyskały o trzy wskazania więcej od ojców. Na wykresie przedstawiającym rozkład obowiązków i prac domowych na pierwszym miejscu zdecydowanie najczęściej umieszczane były matki. Na drugim miejscu natomiast najwięcej wskazań przypadło dzieciom. Wykres ten pokazuje również, że zarówno na pierwszym, jak i na drugim miejscu, ilość wskazań na ojców jest stosunkowo mała. Oznacza to oczywiście, że w badanych przeze mnie rodzinach ojcowie raczej słabo angażowali się w prace domowe. Podejrzewam w związku z tym, że być może właśnie stąd u wielu badanych dorosłych dzieci alkoholików pojawiło się poczucie, że obowiązki i prace domowe nie były sprawiedliwie rozłożone na wszystkich. Przedstawione wyniki obnażają także prawdę o funkcjonującym modelu ról rodzicielskich w badanych rodzinach alkoholowych. Matki bowiem nie tylko aktywnie uczestniczyły w finansowym utrzymywaniu rodziny, ale głównie one były obciążone obowiązkami i pracami domowymi. Ten krzywdzący ich i niesprawiedliwy podział zadań z pewnością mógł być źródłem wielu nieporozumień i konfliktów małżeńskich. Zresztą około 1/3 badanych stwierdziła właśnie, że obowiązki i prace domowe były źródłem ciągłych konfliktów w ich rodzinach. Z bardziej szczegółowej analizy uzyskanych odpowiedzi wynika również, że spośród 12 wskazanych dzieci, które najbardziej angażowały się w podejmowanie obowiązków i prac domowych, aż 9 - to najstarsi z rodzeństwa. Jak już wcześniej wykazałem, najstarsze dzieci w badanych rodzinach - tzw. „bohaterowie rodzinni” - miały poważny udział w podejmowaniu ważnych decyzji oraz ich zdanie bardzo liczyło się w rodzinie. Teraz okazuje się także, że to właśnie głównie najstarsze dzieci brały na siebie najwięcej obowiązków i prac domowych.
A oto jak dorosłe dzieci alkoholików postrzegają swoje zadania i obowiązki, wynikające z funkcjonowania w rodzinie:
„Matka narzucała mi prace domowe, ale nie buntowałam się. Ojciec w domu robił bardzo mało. Czułam się odpowiedzialna za siostrę. Starałam się ją wybronić przed ojcem i innymi ludźmi, żeby jej nie skrzywdzili.”
(Źródło: Kwestionariusz wywiadu nr 1)
„Czułam się odpowiedzialna za brata, aby miał spokój i prawdziwy rozwój. Opiekowałam się nim i wychowywałam go. Jest wobec mnie szczery i ma do mnie zaufanie, lecz w stosunku do ojca jest agresywny, a do mamy ma lekceważący stosunek. Mama nie mówiła, że chciałaby, abyśmy jej pomagali w pracach domowych, robiła to zawsze sama. Przyzwyczaiłam się, że wszystko robiła mama. Musiałam jedynie dbać o swój pokój.”
(Źródło: Kwestionariusz wywiadu nr 3)
„Niektóre prace domowe mama mi narzucała. Obowiązywało mnie sprzątanie swego pokoju i drobne prace domowe typu wynoszenie śmieci. W okresach picia ojciec nie wykonywał pewnych czynności i zazwyczaj spadały one na brata.”
(Źródło: Kwestionariusz wywiadu nr 5)
„W wykonywanie prac domowych włączałem się tylko dlatego, że musiałem, ale najchętniej bym tego nie robił. Obowiązki domowe były źródłem ciągłych konfliktów między rodzeństwem. Były niesprawiedliwie rozłożone na wszystkich, ponieważ ojciec nie angażował się, nie brał udziału w pracach domowych. Gdy coś robił, to miał do nas ciągłe pretensje i wywoływał awantury. Ojciec traktował nas jak „wynieś, przynieś, pozamiataj”. Oskarżał nas, że jesteśmy pasożytami i nic nie robimy w domu.”
(Źródło: Kwestionariusz wywiadu nr 9)
„W domu sama sprzątam. Mój brat nic nie robi, jest trochę chowany pod kloszem. Pod nieobecność mamy sama się trochę opiekuję i troszczę o brata.”
(Źródło: Kwestionariusz wywiadu nr 10)
„Przez pewien czas wychowywałam się u babci, która nie pozwalała mi na moją spontaniczną chęć pomocy jej w różnych pracach domowych. Miałam się tylko uczyć lub bawić. Babcia nie chciała, abym jej w czymkolwiek pomagała. Chyba myślała, że nie zrobię niczego należycie, że i tak trzeba będzie po mnie poprawiać. Uznałam więc, że nie muszę w domu w niczym pomagać i że się do tego nie nadaję. Później, gdy zamieszkałam z matką, zachowywałam się tak samo. Matka jednak miała ciągłe do mnie pretensje o to, że jej w niczym nie pomagam, że do niczego sama się nie wezmę, tylko wszystko trzeba mi powiedzieć, co mam robić. Matka krytykowała mnie za to ciągle i czyniła uwagi wobec innych ludzi. Do dziś boję się jej krytyki i wstydzę uwag. W końcu odsunęłam się od niej emocjonalnie, bo nie mogłam już tego dłużej znosić.”
(Źródło: Kwestionariusz wywiadu nr 12)
„Nie miałam żadnych obowiązków w domu. Starsze siostry zazwyczaj sprzątały. Nawet do nauki mnie nie gonili. Byłam wyłączona z życia domowego.”
(Źródło: Kwestionariusz wywiadu nr 14)
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.